Çinko bedenimiz için en önemli minerallerden biridir. Beden tarafından üretilemez ve besinler yoluyla alınması gerekir. Çinko, insan vücudunda mineral ve temel bir elementtir.
Sağlığı korumak ve insanların hayatta kalması için çok önemli olan birçok farklı görevi yerine getirmek gereklidir. Çinko eksikliği zeka geriliği, hafıza sorunları ve Parkinson hastalığı gibi nörolojik sorunlara neden olur. çok sayıda semptom var
Bu yazımızda çinkonun ne işe yaradığını, faydası ve daha bir çok bilinmeyen faydalarını anlatacağız.
Hap Bilgiler
- Çinko bir eser mineraldir, yani vücudun sadece küçük miktarlara ihtiyacı vardır ve buna rağmen hayati kimyasal reaksiyonları gerçekleştirmek için yaklaşık 100 enzim gereklidir. DNA’nın yaratılmasında, hücrelerin büyümesinde, proteinlerin yapımında, hasarlı dokuların iyileştirilmesinde ve sağlıklı bir bağışıklık sisteminin desteklenmesinde önemli bir oyuncudur .
- Gelişmekte olan dünyada yaklaşık iki milyar insan çinko eksikliği yaşıyor. Risk altındaki gruplar, gelişmekte olan ülkelerdeki çocukları ve kronik hastalıkları olan yaşlıları içerir. Çocuklarda enfeksiyon ve ishalde artışa neden olur ve her yıl dünya çapında yaklaşık 800.000 çocuğun ölümüne katkıda bulunur. Dünya Sağlık Örgütü, şiddetli yetersiz beslenme ve ishal için çinko takviyesini savunmaktadır
- Çinko eksikliği iştah kaybına neden olabilir. Çinkonun anoreksi tedavisinde kullanımı 1979’dan beri savunulmaktadır. En az 15 klinik çalışma çinkonun anoreksiyada kilo alımını iyileştirdiğini göstermiştir.
- Çinko takviyeleri, yemeklerden en az 1 saat önce veya 2 saat sonra alındığında en etkilidir . Ancak çinko takviyeleri mide rahatsızlığına neden oluyorsa yemekle birlikte alınabilir.
Çinko nedir?
Çinko bedenimiz için çok önemlidir. Depolanamaz ve dışarıdan alınmalıdır. Çinko eksikliği, dünya nüfusunun neredeyse yarısını etkileyen ciddi bir hastalıktır. Bu durum, mide bulantısı, ishal, iştahsızlık ve diğer çeşitli rahatsızlıklara neden olabilir.
İnsanlar çinko eksikliği olduğunda diyabet, kalp hastalığı ve daha pek çok hastalıklara daha yatkın olurlar. Çinko eksikliği de kadınlarda kısırlığın en yaygın nedenlerinden biridir.
Çinkonun başlıca görevleri şunlardır(1):
- Gen ifadesi oluşturmak
- Enzim reaksiyonları başlatmak
- Bağışıklık sistemi desteklemek
- Protein sentezinde rol oynar
- DNA bölünmesinde rol oynar
- Yaraların iyileşmesinde aktif görev alır
- Büyüme ve gelişmede önemlidir
Çinko genel olarak bir çok üründe olmasına karşın emilimi nispeten bazı besinlerde daha zordur.
“Sentetik form”da olan çinko ile “doğal form”da olan çinko arasında fark vardır.
Çinkonun görevi hormonların üretilmesi, testosteron artışı, mide asidinin arttırılması ve bağışıklık sisteminin geliştirilmesi diyebiliriz. Çinko özellikle demirden sonra eser mineraller arasında en çok bulunan ikinci mineraldir. Bütün hücrelerde çinko bulunur.(kaynak)
Bunun yanında bağışıklık sisteminin düzgün işlemesi içinde çinko önemlidir.(kaynak) Çinko, insan vücudunda hücre çoğalması ve onarımı için gereklidir ve ayrıca doğal büyüme ve gelişmeye yardımcı olur.
Çinko ayrıca vücudu enfeksiyonlardan ve hücresel dejenerasyondan koruyan sağlıklı bağışıklık fonksiyonunu da destekler.
Bağışıklık Sistemi
Bağışıklık sistemi, sürekli olarak iş başında olan, istilacılar ve hastalıklarla savaşan karmaşık bir sistemdir. Ancak düzgün çalışmıyorsa, çeşitli hastalıklara ve enfeksiyonlara yakalanma riski altında olabilirsiniz.
Bir çoğumuz bağışıklık sisteminin önemi hakkında her şeyi duydunuz, ama nasıl çalıştığı ve neye ihtiyacı olduğunu pek bilmiyor. Vücudunda neler olup bittiğini bilmeden en iyi seçimleri yapmak zordur.
Doğru kararları vermenize yardımcı olabilecek güvenilir ve güvenilir bir bilgi kaynağına ihtiyacınız var.
Çinko eksikliği bağışıklık sisteminin çökmesine sebebiyet verir. Çinko eksiklikten muzdarip kişilerin bağışıklık sistemlerinde ciddi bir sorun vardır Bir araştırmada günde 80- 92 mg gibi mega doz çinko kullanan kişilerde soğuk algınlığı atlatma oranı daha hızlı olduğu gözlemlenmiş.(kaynak)
Tabi ki normal günlerde bu kadar yüksek doz çinko kullanımı zararlı olabilir. Bunun dışında çinkonun yaşlılarda enfeksiyona yakalanma riskini azaltıp, bağışıklığı güçlendirdiği gözlemlenmiş.(kaynak)
Yaraların İyileşmesi
Çinko yararların iyileşmesi konusunda fayda sağlar.(kaynak) Kolajen sentezinde önemli rol oynayan çinko yararların dokuları iyileşme sürecini hızlandırabilir. Aynı şekilde C vitamini de kolajen sentezinde önemli rol oynadığını unutmayın.
İlginizi çekebilir: Kolajen nedir?
Cildimizin %5 oranında çinko tuttuğunu unutmayın.
Çinko eksikliği osteoporoz, diyabet ve kalp hastalığı gibi çeşitli hastalıklara yol açabilir. Çinko eksikliğinin yaraların iyileşme süreci üzerindeki etkileri hakkımda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Yaş İlerledikçe Çinko İhtiyacı Artar
Vücudumuzun bağışıklık sistemi çöktüğünde istenmeyen durumlarla karşılaşıyor. Özellikle yaşın ilerlemesiyle birlikte
- Zatürre
- Akciğer hastalıkları
- Sıklıkla grip olmak
gibi bir çok hastalık riski ile karşı karşıyayız. Çinko kullanımının T hücrelerini arttırarak bu tarz zararlı durumlarla başa çıkabilmemizi kolaylaştırıyor.(kaynak) Yaşlı bireylerde çinko kullanımın mental performansta artışa sebebiyet verip, zatürre gibi semptomlara iyi geldiği gözlemlenmiş.
Bir araştırmada 45 mg çinko kullanımının enfeksiyon riskini %66 azalttığı belirtiliyor.(kaynak) Daha büyük bir araştırma 4,200 kişi
kullanımında görmek bozukluğu gibi semptomlarda azalma kaydediliyor.(15)
Sivilceler
Akne, en yaygın cilt bozukluklarından biridir ve yara izine ve kalıcı şekil bozukluğuna neden olabilir.
Yağ ve cilt hücrelerinin aşırı üretimi, bakteri veya maya enfeksiyonu, patlama olasılığını artıran hormonal değişiklikler ve cilt kimyasallarına duyarlılık gibi şeylerin bir kombinasyonundan kaynaklanır.
Sivilcenin toplumdaki yaygınlığına rağmen, hala akne oluşumunu önlemek için evrensel olarak kabul edilmiş bir yöntem yoktur.
Toplumda, akne ve sivilcelerde endişe verici bir artış var. Bu yükselişin nedeni henüz bilinmiyor ama çinko eksiklikleri akne ve sivilce ile ilişkilidir. Bunun dışında akne dünya nufüsunun nüfusun %9,4’ünü etkilemektedir.(kaynak)
Çinkonun vücudun iltihaplı dokularını azaltarak akne oluşumu engellediği belirtiliyor. Akne ve sivilce sorunu olan insanlarda çinko eksikliği sıklıkla görülür. Bunun yanında çinko vücuda zarar veren enflamasyon proteinleri azaltır.
Kısacası akne, yağ bezlerinin aşırı sebum üretiminden kaynaklanır. Aknenin ana suçlusu, gözenek açıklıklarında iltihaplanmaya yol açan aşırı yağ ve sebum oluşumudur. Çinko eksikliği aknenin yanı sıra sedef hastalığı gibi diğer cilt problemlerinin nedeni olabilir.
Çinko, iyileştirici özellikleri ile yaygın olarak bilinen bir mineraldir. Yeni hücre oluşumunda ve doku onarımında ve akne oluşumunda kilit rol oynayan iltihabı azaltır.
Çinko Eksikliği Nasıl Anlaşılır?
Çinko eksikliğinin sağlık üzerindeki etkileri üzerine daha önce yapılan bir araştırma, Hindistan, Pakistan ve Bangladeş gibi ülkelerde bebek ölümlerinin önemli bir nedeni olduğunu ortaya koydu.Magnezyum gibi çinko eksikliği de sıklıkla karşılaşılan bir durum.
Çinko eksikliği sebepleri başlıca:
- Genetik yatkınlık ve mutasyon
- Vejeteryan beslenme
- Hamilelik
- Kansızlık
- Beslenme bozuklukları
- Kronik böbrek sorunları
- Kronik alkol sorunu
Çinko eksikliğinin hafif göstergeleri arasında ise
- İştahsızlık
- İshal
- Kuru cilt
- Bağışıklıkta azalma
gibi semptomlar olmaktadır.
Çinko Eksikliğinde Ne Yemeli?
Hayvanlar ve bitkisel kaynaklarda bolca çinko bulunmaktadır.
En yüksek çinko kaynakları şunlardır(21):
- Kabuklu canlılar: İstiridye, Yengeç, Midye, Istakoz,
- Et ürünleri: Kırmızı et, Tavuk eti, Kuzu eti
- Balıklar: Sardalya, Somon, Pisi balığı
- Bakliyatlar: Nohut, Mercimek, Siyah Fasülye, Barbunya
- Kuruyemişler: Kabak çekirdeği, Kaju
- Süt ürünleri: Yoğurt, Süt ve Peynir
- Yumurtalar
- Tam tahıllar: Yulaf, Kinoa, Kahverengi pirinç
- Bazı sebzeler: Mantar, Bezelye, Kuş konmaz
Hayvansal ürünlerdeki çinko emilim açısından vücut için daha kolaydır.
Bunun temel sebebi sebzelerdeki bazı aktif maddeler, çinkonun emilimini azaltabilir.(22)
Çinko Ne Zaman Alınmalı ?
Mayo klinik araştırmasına göre çinkonun en etkili olduğu saatler yemeklerden önce 1 veya 2 saat öncesi şeklindedir. Eğer mide sıkıntısı yaşarsanız yemekle birlikte alınması öneriliyor.(kaynak)
Çinko Formları Nelerdir?
Eğer takviye olarak alacaksanız çinkonun piyasada bir çok formu vardır. Bunlardan bazıları şunlardır
- Çinko Pikolinat
- Çinko Sitrat
- Çinko Asetat
- Çinko Monometionine
Emilimi en yüksek formalardan biri “çinko pikolinat”tır.
Çinko ile pikolinit asit birleşimi sonucu meydana gelir. Pikolinit asit özellikle çinkonun emilimi arttırır.
Çinko Saç Dökülmesini Engeller mi?
Çinko, saç dökülmesiyle mücadelede en etkili ve kanıtlanmış takviyelerden biridir. Çinko, cildi ve saçı daha güçlü, daha parlak hale getirmeye yardımcı olan ve ayrıca enfeksiyonlara karşı koruyan bir mineraldir. Çinko insan vücudunun temel bir bileşeni olduğu için onu günlük hayatımızın bir parçası olarak almamız gerekir.
Çinko Fazlalığı Zararlı mı?
Çinko eser minerallerden olduğu için yüksek dozda alınmamalıdır. Genelde doğal gıda ürünlerinden çinko fazlalığı yaşayamazsınız. Aşırı takviye kullanımı veya zehirlenme gibi bir çok faktöre maruz kalmanız lazım. Çinko fazlalığı kusma, mide bulantısı, ishal ve baş ağrısı gibi semptomlar yaratır. Yüksek oranda çinko almak aynı zamanda bakır ve demir stoklarını da azaltır. Günde 60 mg gibi yüksek oranlarda 10 haftalık çinko kullanımı bakır eksikliğini tetiklemiş
Çinko Günde Kaç mg Alınmalı?
Erkekler ve kadınlar için çinko oranları farklı olmakla birlikte 11-15 mg arası erkekler için ve 8 mg kadınlar için önerilmektedir. Yaş, kilo ve genetik yatkınlık, spor gibi bir çok değişkene bağlı değişmektedir. Tolere yüksek limit olarak günlük 40 mg çinko önerilse de, eğer ciddi çinko eksikliğiniz varsa daha yüksek dozlarda kullanılıyor. Çinko pikolinat, sitrat veya glukonat gibi formları tercih etmenizi öneriliyor. Çinko oksit emilimi düşük formdur. (26)
